Współuzależnienie – zespół emocji, przekonań, zachowań powstających w wyniku życia z osobą uzależnioną (np. alkoholikiem).

Charakterystyczne dla współuzależnienia jest to, że im dłużej trwa taka relacja, tym jest ono silniejsze. Najbardziej narażone na współuzależnienie jest najbliższe otoczenie osoby uzależnionej (alkoholika) – rodzina: matka, żona, siostra, brat, dzieci, etc. Rodzina, w której choć jedna osoba nadużywa alkoholu to rodzina z problemem alkoholowym. Problem alkoholowy nie dotyczy tylko samego alkoholika, ale także osoby żyjące z nim w bliskim związku, każdego w kręgu oddziaływania butelki, nawet jeśli osoba ta jest jej zagorzałym przeciwnikiem. Uwikłanie w relacji z osobą uzależnioną od alkoholu następuje samoistnie. W centrum życia alkoholika stoi butelka. W centrum życia rodziny alkoholowej – alkoholik.

Energia osób otaczających alkoholika skoncentrowana jest głównie na próbach ratowania go - staje się on główną figurą w rodzinie, a wszystko i wszyscy inni są tylko tłem. Jeżeli zatem alkohol reguluje zachowania, uczucia, system wartości alkoholika, a pozostali członkowie przystosowują się do niego, to szybko alkohol staje się czynnikiem, który zaczyna organizować również ich życie.

• Osoba współuzależniona uważa, że uczucia i potrzeby alkoholika są ważniejsze niż jej własne;
• Podobnie jak alkoholik zaprzecza istniejącemu problemowi, ignoruje rzeczywistość, wierzy w to, w co chce wierzyć;
• Chroni alkoholika przed konsekwencjami jego picia – robi wszystko by pijącemu nie zakłócać spokoju i nie pogarszać i tak już złej atmosfery;
• Przejawia wobec alkoholika nadopiekuńczość, której jednak często towarzyszy poczucie bezradności;
• Próbuje kontrolować alkoholika, jednak ze względu na brak skuteczności owej kontroli często doświadcza poczucia winy.

To tylko niektóre charakterystyczne cechy osoby współuzależnionej

Objawy i zaburzenia schowane pod maską współuzależnienia

• Cierpienie i chaos emocjonalny.
• Zaburzenia psychosomatyczne z nerwicą włącznie (somatyzacja doświadczanych emocji).
• Zażywanie leków uspokajających, nasennych (włącznie z alkoholem) dla uśmierzenia bólu. napięcia i niepokoju.
• Mechanizm iluzji i zaprzecznia, który przeszkadza zobaczyć ci trzeźwo realny wymiar problemu.
• Konserwacja układu małżeńskiego (rodzinnego), która podtrzymuje trwanie w piciu, stając się sojusznikiem choroby (Sztander, 2006).
• Ostre reakcje na stres.
• Pourazowe zaburzenia stresowe.
• Zaburzenia adaptacyjne.
• Zaburzenia występujące pod postaci somatyczną (Mellibruda).
• Tłumienie / wybuchy emocji (zaburzenia regulacji procesów emocjonalnych)
• Depresja (złość na partnera przemieniona na siebie - mechanizm obronny zwrócenie się przeciw sobie)
• Nadmierna czujność („pogotowie” emocjonalne)
• Niepokój i stany lękowe (egzystencjonalne, biologiczne, ataki paniki)
• Tendencje kompulsywne (sposób sprawowania kontroli nad zdarzeniami, które kontroli nie podlegają)
• Bycie ofiarą przemocy
• Utrzymywanie intymnych relacji mimo doświadczanej przemocy (rys masochistyczny)

Psychoterapia współuzależnienia

W Polsce w leczeniu współuzależnienia, podobnie jak w przypadku uzależnień obowiązuje model strategiczno – strukturalny oparty w znacznej mierze na terapii poznawczo – behawioralnej, nadający strukturę prowadzonemu leczeniu i bazujący na określonych treściach, które powinny zostać w terapii poruszone. Ten sposób leczenia różni się od innych nurtów terapeutycznych. Terapia podzielona jest na etapy: podstawowy i tzw. ”pogłębiony”, który jest najbardziej zbliżony dla klasycznych oddziaływań psychoterapeutycznych. Łączy się terapię grupową z sesjami indywidualnymi.